مقدمه
زخم بستر یکی از مشکلات شایع در بیمارانی است که تحرک کمی دارند یا برای مدت طولانی در بستر هستند. این مشکل ممکن است در ابتدا ساده به نظر برسد، اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند منجر به عفونت‌های شدید و دردناک شود. خوشبختانه، با مراقبت صحیح در منزل می‌توان تا حد زیادی از بروز آن جلوگیری کرد.
زخم بستر چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟
زخم بستر یا زخم فشاری، زمانی ایجاد می‌شود که به علت فشار مداوم، جریان خون به بافت‌های بدن محدود شده و در نتیجه پوست و بافت زیرین آسیب می‌بیند. معمولاً این زخم‌ها در نقاطی که استخوان نزدیک پوست است مانند پاشنه پا، دنبالچه، باسن، آرنج و پشت سر دیده می‌شوند.
عوامل مؤثر در بروز زخم بستر شامل:
🔹فشار طولانی‌مدت بر یک نقطه از بدن
🔹اصطکاک بین پوست و سطح بستر
🔹رطوبت ناشی از تعریق یا بی‌اختیاری ادرار و مدفوع
چه کسانی در معرض زخم بستر هستند؟
🔹بیماران بستری در خانه که قادر به جابه‌جایی نیستند
🔹سالمندان با ضعف عضلانی یا مشکلات حرکتی
🔹افراد دارای بیماری‌های عصبی یا فلج اندام
🔹بیمارانی که تغذیه ناکافی یا کاهش وزن شدید دارند
راه‌های پیشگیری از زخم بستر در خانه
با رعایت چند اصل ساده، می‌توان از بروز زخم بستر در بیماران خانگی جلوگیری کرد:
۱. تغییر وضعیت بدن به‌طور منظم
بیمار باید حداقل هر دو ساعت در بستر جابه‌جا شود. این کار مانع از ایجاد فشار مداوم بر یک نقطه خاص از بدن می‌شود.
۲. استفاده از تشک‌ها و بالش‌های ضدزخم
تشک‌های مواج یا فومی که فشار را به‌صورت یکنواخت تقسیم می‌کنند، برای بیمارانی که در تخت هستند بسیار مفیدند. همچنین می‌توان از بالش در زیر نقاط حساس مانند پاشنه، باسن یا آرنج استفاده کرد.
۳. خشک و تمیز نگه‌داشتن پوست
رطوبت مداوم یکی از عوامل تشدیدکننده زخم بستر است. لازم است پوست بیمار به‌طور منظم تمیز و خشک شود. در صورت نیاز، از کرم‌های محافظ و پودرهای جاذب رطوبت استفاده کنید.
۴. تغذیه مناسب و نوشیدن مایعات کافی
بدن برای حفظ سلامت پوست و بازسازی بافت‌ها به مواد مغذی کافی نیاز دارد. رژیم غذایی بیمار باید سرشار از پروتئین، ویتامین C، روی و مایعات باشد.
۵. بررسی روزانه پوست بیمار
هر روز پوست نواحی پرخطر مانند باسن، پاشنه و پشت سر را بررسی کنید. قرمزی، تورم یا زبری پوست می‌تواند نشانه‌های اولیه زخم بستر باشد.
نقش مراقب در پیشگیری از زخم بستر
مراقب در منزل نقش کلیدی در جلوگیری از زخم بستر دارد. مهم‌ترین وظایف مراقب عبارتند از:
🔹ثبت و بررسی روزانه وضعیت پوست بیمار
🔹کمک به جابه‌جایی و قرارگیری درست بیمار در تخت
🔹اطلاع سریع به پزشک در صورت مشاهده علائم اولیه
🔹استفاده صحیح از تجهیزات کمکی مانند تشک‌های ضدزخم
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مراقبت‌های خانگی بیماران، می‌توانید مقاله خدمات مراقبتی بیماران در منزل را نیز مطالعه کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده این علائم، مراجعه به پزشک ضروری است:
🔹قرمزی مداوم یا تغییر رنگ پوست
🔹تورم یا ترشح از ناحیه زخم
🔹درد شدید در نقطه‌ای خاص از بدن
🔹تب یا علائم عفونت
زخم بستر در مراحل اولیه بسیار ساده‌تر درمان می‌شود، بنابراین واکنش سریع بسیار مهم است.
جمع‌بندی
پیشگیری از زخم بستر در بیماران نیاز به توجه مداوم، آموزش مراقبان و رعایت اصول ساده‌ای مانند جابه‌جایی بیمار، رعایت بهداشت و تغذیه مناسب دارد. در مراقبت‌های خانگی، کوچک‌ترین بی‌توجهی ممکن است باعث درد و عوارض شود، اما با دقت و آگاهی می‌توان از بسیاری از این مشکلات جلوگیری کرد.